Montenegrijns referendum in Vlaanderen

Naar aanleiding van het referendum in Montenegro hebben een aantal Vlamingen zich ongetwijfeld afgevraagd waarom zo'n referendum in Vlaanderen niet kan. De zaak is echter dat van zodra zo'n referendum zou kunnen, het waarschijnlijk ook overbodig zal zijn.

De situatie en de positie van Montenegro is totaal verschillend van die van Vlaanderen. Om te beginnen is Montenegro het kleine broertje in de unie met Servië: het Montenegrijnse aandeel in het bevolkingsaantal van de unie bedraagt/bedroeg minder dan 10%. Bovendien heeft het land een slechte reputatie: in de dagen voor het referendum werd de deelrepubliek omschreven als een «roversnest», waar de corruptie welig zou tieren en met als belangrijkste inkomst de smokkel. Verder staat Montenegro er allesbehalve goed voor op het ekonomische vlak. De deelrepubliek bevond zich dus in een uiterst zwakke positie, en een eenvoudige stemming in het Montenegrijnss deelparlement zou waarschijnlijk door de internationale gemeenschap niet aanvaard worden. Dit wordt perfect geïllustreerd door het feit dat zelfs een gewone meerderheid in het referendum nog niet volstond om zeker te zijn van een Europese erkenning van de zelfstandigheid: de opkomst moest volgens de EU minstens 50% bedragen, met een meerderheid van minstens 55% Ja-stemmen.

Vergeleken met Montenegro bevindt Vlaanderen zich in een totaal andere positie. Ondanks alles gaat het ekonomisch goed in Vlaanderen, en met zo'n 60% van de Belgische bevolking is het zeker niet het kleine broertje in de federatie. Vlaanderen heeft zijn corruptieproblemen, zoals elk land, maar die zijn niet te vergelijken met wat zich in Montenegro (of Wallonië) afspeelt. De stemming van een onafhankelijkheidsverklaring in het Vlaamse Parlement heeft dus wel een goede kans om internationaal aanvaard te worden, als het ooit zover zou komen.

En dat is meteen ook de reden waarom een Montenegrijns referendum in Vlaanderen nooit zal plaatsvinden: het klimaat dat nodig is om zo een referendum mogelijk te maken, maakt dat zelfstandigheid net zo goed in het Vlaams Parlement gestemd kan worden, zonder meer. Het is immers niet de Vlaamse bevolking die de Vlaamse onafhankelijkheid tegenhoudt, maar wel de politici. Tegen de tijd dat een meerderheid van politici over de brug gehaald zal zijn, zal de Vlaamse bevolking dat ook zijn, als ze dat nu al niet is (cfr. de beruchte Weekvraag 30 van De Stemmenkampioen). Een referendum zou daarom alleen maar energie-, tijd- en geldverspilling zijn.

Nog anders bekeken: in feite is een referendum een teken van zwakte van het parlement. Indien er in het Montenegrijnse parlement geen meerderheid was geweest voor afscheuring, dan zou er ook geen referendum gehouden zijn. Die meerderheid was er wel, maar kon een afscheuring niet internationaal erkend krijgen, en moest daarom de weg van het referendum gaan. Een ander voorbeeld van parlementaire zwakte zijn de referenda over de zogenaamde EU-grondwet: in dat geval is het de grondwet van een land die de macht van het nationale parlement beperkt en een referendum oplegt om een belangrijke beslissing te nemen. Zo bekeken is de kwestie van een referendum over Vlaamse zelfstandigheid eigenlijk een kwestie over de sterke van het huidige Vlaamse parlement: is dat sterk genoeg om op eigen houtje een beslissing over zelfstandigheid te nemen en die beslissing internationaal erkend te zien, of heeft het ook een referendum nodig? Mijn stelling is dat het antwoord op die vraag is dat het Vlaams parlement geen referendum nodig heeft, en zelf de Vlaamse zelfstandigheid kan uitroepen indien daarvoor een meerderheid gevonden kan worden. De vraag is alleen: wanneer zal die meerderheid gevonden worden?