De Europese Unie in Montenegro

Zondag wordt er in Montenegro gestemd over onafhankelijkheid. De Europese Unie eist echter dat een meerderheid van 55% van de bevolking vóór stemt eer het de onafhankelijkheid van Montenegro wil erkennen. Wat er gebeurt indien de uitslag tussen de 50% en de 55% eindigt is onduidelijk.

De laatste opiniepeilingen tonen aan dat het verschil tussen het Ja- en het Neen-kamp klein is, en de kans dat de uitslag in de zogenaamde «grijze» zone valt is dus helemaal niet denkbeeldig. Sommigen verdenken Javier Solana er zelfs van precies daarom de drempel van 55% gekozen te hebben. Gevraagd naar de reden van de drempel verklaarde zijn kantoor het volgende:

This is not a referendum on whether people can smoke in a pub. Independence is a question you ask only once. You have to ensure that the outcome is solid enough to guarantee stability.

Dit is een uiterst interessante verklaring, want het toont aan dat een referendum over onafhankelijkheid niet op één maar op twee punten wezenlijk verschilt van de referenda over de zogenaamde EU-Grondwet: een meerderheid van 55% in plaats van 50% dus, en dat er geen tweede refederendum gehouden wordt. Na het Non in Frankrijk en het Neen in Nederland speelt men immers nog steeds met de gedachte een nieuw referendum te organiseren in de hoop dat de respectievelijke bevolkingen deze keer «juist» zouden antwoorden. Niet hun mening, maar Oui en Ja dus, voor de slechte verstaanders. En eigenlijk verschilt het zelfs op een derde punt, want het is duidelijk dat de EU liefst van al zag dat de EU-Grondwet in de lidstaten gewoon door de parlementen zou gejaagd worden, zonder dat de bevolking er zich over zou kunnen uitspreken dan eventueel bij een volgende parlementsverkiezing, wanneer het toch te laat zou zijn. De EU houdt er intern dus een heel andere praktijk op na dan wat ze nu eist van Montenegro.

De conclusie kan daarom niet anders zijn dan dat de Europese Unie het niet zo nauw neemt met het zelfbeschikkingsrecht der volkeren, en zich gedraagt als een staatsnationalistische schoonmoeder tegenover volkeren die voor onafhankelijkheid willen kiezen. Waarom draait Javier Solana bijvoorbeeld de zaken niet om met de eis dat minstens 55% voor een voortzetting van de unie met Servië moet stemmen? De eis tot stabiliteit werkt voor de EU duidelijk maar in één richting. De buren van de Montenegrijnen, de Kosovaren, knopen het dus best maar goed in hun oren.

Het zou daarom interessant zijn om te weten wat de positie van de lidstaten van de Europese Unie in deze zaak is. Delen bijvoorbeeld de Baltische landen, de Tsjechische Republiek en Slovakije, en in het bijzonder Slovenië de mening van Javier Solana? En wat vinden Cyprus (776.000 inwoners), Luxemburg (463.000 inwoners) en Malta (397.000 inwoners) van het argument dat Montenegro (678.000 inwoners) te klein zou zijn en niet leefbaar? Wat is trouwens de officiële positie van België hierover? Vlaams Belang en N-VA hadden dat misschien eens mogen uitvissen.

Want deze zaak is direct relevant voor het Vlaamse onafhankelijkheidsstreven, en naast de Kosovaren wezen dus ook de Koerden, de Schotten, de Catalanen en de Basken bij deze gewaarschuwd. Theoretisch gezien zouden bijvoorbeeld Vlaams Belang, N-VA, SPIRIT en CD&V, die over een meerderheid in het Vlaamse Parlement beschikken, zonder meer de onafhankelijkheid van Vlaanderen kunnen uitroepen, zonder dat daar verder nog een referendum bij te pas zou moeten komen. De Montenegrijnse situatie toont echter aan dat het zou kunnen dat de EU dat niet voldoende vindt, en die onafhankelijkheid niet zonder meer zou willen erkennen. Realpolitisch zouden de zaken dan weer misschien toch anders liggen, omdat de EU misschien geen zin heeft om zo een open conflict met één van haar lidstaten aan te gaan. Een onafhankelijk Vlaanderen zou immers de 14de lidstaat zijn gemeten naar het bevolkingsaantal, en zelfs het 11de volgens het BNP. Bovendien is er dan nog de geografische factor, want Brussel ligt helemaal ingebed in Vlaanderen, zo het Gewest al niet de Vlaamse kaart zou trekken. Dat alles zou de zaken er echter niet beter op maken, maar aantonen dat de Europese Unie niet bepaald vies is van dubbele (of misschien zelfs driedubbele?) standaarden al naargelang de situatie. De Europese Unie heeft zich in ieder geval in Montenegro niet bepaald van haar meest sympathieke en consequente kant laten zien.