Zin en veel onzin over gevangenisbeleid

Naar aanleiding van de recente gebeurtenissen in o.m. Antwerpen laait het debat over het gevangenisbeleid weer op. In verband daarmee wordt veel onzin verteld, en daarom is het goed toch even de puntjes op de i te zetten.

Om te beginnen wil de VLD zich vandaag bij monde van Bart Somers stoer voordoen, maar de partij is ondertussen al meer dan zeven jaar federaal aan de macht, en niet één gevangenis werd er in die tijd bijgebouwd. Wat de wet-Lejeune betreft, is die inderdaad zoals Laurette Onkelinx zegt pas onlangs herzien, en het Vlaams Belang is alvast van mening dat die herziening in de praktijk een versoepeling was. De VLD heeft die herziening mee goedgekeurd.

Het antwoord van Johan vande Lanotte op de voorstellen van Bart Somers is nogal voorspelbaar, maar bevat wel één pareltje dat het citeren waard is:

Van een straf die helemaal niet samengedrukt kan worden, ben ik geen voorstander. Je mag gevangenen niet elke hoop ontnemen om vervroegd vrij te komen.

Er zijn er die vinden dat de doodstraf onmenselijk is, en dat levenslang het gepaste alternatief is als zwaarste straf. Er zijn er echter die letterlijk levenslang al even onmenselijk vinden, omdat je de gevangenen niet elke hoop mag ontnemen ooit nog vrij te kunnen komen. Johan vande Lanotte steekt dus nog een tandje bij, en vindt dat je gevangenen ook niet de hoop mag ontnemen vervroegd vrij te komen. Mijn eenvoudige vraag: in 's hemels naam, waarom? Nog een beetje, en straks is het al onmenselijk wanneer gevangen überhaupt nog maar voor eventjes de gevangenis in moeten! En a propos, zou ook Marc Dutroux die hoop nog mogen koesteren van Johan vande Lanotte? Het zou niet de eerste keer zijn dat hij vervroegd vrijgelaten zou worden.

Overigens, de volgende titel in De Standaard is toch ook om van te snoepen: «Daders zitten ook nu langer dan een derde in cel». Stel je even voor zeg: iemand die 18 jaar cel heeft gekregen zit dus ook nu al minstens zes jaar achter de tralies. Waar we ons dus druk over maken. Misschien eens een tip voor wie af en toe een superboete in de bus krijgt: een derde betalen, en zien of je de rest kwijtgescholden krijgt wegens goed gedrag. Zou Johan vande Lanotte ons die hoop durven ontnemen?

Ten slotte de overbevolking van de gevangenissen. Daarover wordt nog de meeste onzin verkondigd: de gangbare stelling is namelijk dat de overbevolking van de gevangenissen niet opgelost kan worden door meer plaatsen bij te bouwen. Dat is een stelling die bij ongeveer 99,9% van de bevolking de wenkbrauwen zal doen omhoog gaan, maar mensen die er verstand van hebben, en ondergetekende rekent zich daar dus ook niet bij, beweren dat met een stelligheid van doe-me-maar-eens-iets. Zo bijvoorbeeld Laurette Onkelinx nog op 3 maart van verleden jaar in de Senaat:

Ik heb er al herhaaldelijk op gewezen dat het probleem van de overbevolking niet kan worden opgelost met de bouw van nieuwe gevangenissen. De criminologische literatuur is het daar unaniem over eens. Het heeft dus geen zin zich af te vragen hoeveel cellen er nodig zijn om alle vrijheidsberovende straffen te kunnen uitvoeren.

Voilà dus. En wie dacht dat alleen maar rood-groene politici zoiets zouden durven verkondigen, een citaat van Brice de Ruyver, veiligheidsadviseur van Eerste Minister Guy Verhofstadt en hoogleraar strafrecht aan de Universiteit Gent, op 27 april van verleden jaar in een opinieartikel in De Standaard:

En landen die hun capaciteit drastisch hebben opgevoerd, zien de overbevolking evenmin dalen. Een zoveelste bewijs dat hoe meer de gevangeniscapaciteit wordt uitgebreid, hoe sneller ze wordt opgevuld. Enkel inwerken op de capaciteit heeft dus geen zin.

Wanneer ik zoiets lees, vraag ik me af waarom de capaciteit niet al lang verlaagd werd. Immers, was de capaciteit vandaag slechts de helft geweest van wat ze nu is, zou «de criminologische literatuur» «unaniem» stellen dat een verdubbeling van de capaciteit geen zin zou hebben. Hoe sneller verdubbeld, hoe sneller ook opgevuld, zou Brice de Ruyver zelfs stellen. Dan kan men vandaag net zo goed veel geld besparen en de capaciteit halveren. Hoe sneller gehalveerd, hoe sneller een deel van de overbevolking ook weggewerkt, of niet soms?

Zou het echter kunnen dat de sleutel voor het fenomeen dat de criminologische literatuur unaniem registreert in het antwoord van Johan vande Lanotte verborgen ligt?

Lange tijd was sp.a gewonnen voor de wet-Lejeune om de spanningen in de gevangenissen onder controle te kunnen houden.

Verhoogt men de capaciteit, kan men ook de wet-Lejeune weer inperken, en zit men uiteindelijk weer met een overbevolking. Is de oplossing dan (a) de capaciteit niet verhogen omdat dat toch niet helpt, en liever de wet-Lejeune nog versoepelen, of (b) de capaciteit verhogen tot wat men nodig heeft nà een inperking van de wet-Lejeune,en niet ervoor? Het is maar een idee natuurlijk, maar men moet waarschijnlijk dieven, moordenaars en andere criminelen, tenslotte toch allemaal slachtoffers van de maatschappij, al wel een heel slecht hart toedragen om alternatief (b) nog maar in overweging te durven nemen.

Hoe dan ook heb ik een probleem waar ik de criminologische literatuur graag eens unaniem een antwoord op zou zien geven: stel dat de gevangeniscapaciteit in België uitgebreid zou worden tot tien miljoen, zouden de gevangenissen ook dan nog steeds overbevolkt zitten? 99,9% van de bevolking zou waarschijnlijk zeggen dat dat bijzonder onwaarschijnlijk is, en dat er dus wel degelijk een capaciteit bestaat waarbij de overbevolking opgelost is. Maar die 99,9% hebben dan ook geen doctoraat in de criminologie op zak. Ik trouwens ook niet. Het zou dus kunnen dat de criminologische literatuur ferm met ideologisch spek schiet, en wil beweren dat op een gegeven ogenblik zelfs totaal onschuldige mensen van straat geplukt worden om vrije gevangeniscapaciteit op te vullen, ja zelfs een overbevolking in stand te houden. Anders moeten ze het mij maar eens komen uitleggen, en dan liefst ook met een tekeningetje, want dat zal nodig zijn.