VLD, quo vadis?

Boudewijn Bouckaert ziet zich genoodzaakt een brief «Groeten uit het partijbestuur» te schrijven aan de VLD-leden om aan te tonen «dat er aan de top van de partij nog een beetje debat bestaat en er geen DDR-regime heerst». Het zoveelste teken dat het echt niet pluis zit bij de VLD.

De directe aanleiding voor de brief van Bouckaert is het debâcle rond Brussel-Halle-Vilvoorde. Het moet voor hem, tevens OVV-voorzitter, pijnlijk zijn vast te stellen dat de VLD in het zand moest bijten, niet alleen omdat de partij zo ostentatief aan haar postjes blijft plakken, maar bovendien ook omdat uitlekte welke toegevingen haar onderhandelaars bereid waren te doen tegenover de Franstaligen. Een uitbreiding van de faciliteiten is immers bijzonder straffe kost. Maar in zijn brief haalt hij nog andere flaters van de VLD aan, namelijk het migrantenstemrecht en de herbevestiging van het cordon sanitaire in 2004. Ook het EU-referendum mag daar mijns inziens aan toegevoegd worden, al was de afgang in dat dossier vooral voor rekening van Geert Lambert van Spirit.

Wat is de interne staat van de VLD? Haar voorzitter werd als kandidaat van het establishment verkozen met net iets meer/minder (schrappen wat niet past) dan de meerderheid van de stemmen. De belangrijkste tegenkandidaat haalde ongeveer 40% van de stemmen, en heeft de boodschap gekregen dat hij zich vooral koest moet houden, niet alleen wat het cordon sanitaire betreft, maar ook over de houding tegenover de Franstaligen en in het bijzonder Elio di Rupo. Hugo Coveliers dan weer is uit de partij gestapt/heeft zichzelf buiten de partij gezet/werd uit de partij gesmeten (weerom schrappen wat niet past). Het hoeft dus niet te verbazen dat sommigen inderdaad met de indruk zitten dat er DDR-toestanden heersen aan de partijtop.

Verder zit de partij geplaagd met een Eerste Minister die ervoor gezorgd heeft dat de term «voluntarisme» een rare bijklank heeft gekregen. Het begon al fout te lopen toen hij kort na zijn aantreden aankondigde dat hij het falende asielbeleid van de vorige regeringen «snel en efficiënt» ging oplossen, en sindsdien is het niet meer goedgekomen. In de loop der jaren is daar een achtervolgingswaanzin bijgekomen, die de laatste dagen overgeslagen lijkt te zijn op de hele partijtop. De enige verdediging waar Patricia Ceysens mee kon uitpakken in het dossier van de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde was dat de CD&V en N-VA erop uit waren Verhofstadt uit de Wetstraat 16 te jagen. Het zijn nochtans de Franstaligen en niet de CD&V en N-VA die voor een eventuele val van de federale regering verantwoordelijk zouden zijn. De obsessie van Patricia Ceysens zegt nochtans veel over wat écht belangrijk lijkt te zijn voor de VLD.

Ondertussen doet de partij het slecht in de opiniepeilingen. Gemiddeld gaat ze een procent achteruit vergeleken met verleden jaar, en geruchten willen dat het volgens geheime peilingen nog veel meer zou zijn. Voeg daar nog bij dat de verkiezingen van 2004 al een achteruitgang van meer dan vier procent betekenden tegenover de verkiezingen van 2003, en je kan stilaan gewag maken van een implosie van de partij. Dat wat nog rest aan aanhang «als één man achter hun premier» staat is dan zelfs geen magere troost meer, maar eerder een macabere grap. Ook Bouckaert waarschuwt voor een implosie van de partij:

Ik denk dat de partijtop echt met vuur speelt en niet alleen het politiek succes, maar ook het naakte voortbestaan van het partijpolitieke liberalisme in Vlaanderen in gevaar brengt.

Hoe kan de katastrofe afgewend worden, als er nog nood is aan een VLD in Vlaanderen? Het antwoord op de tweede vraag geeft meteen ook het antwoord op de eerste vraag. Immers, er is nog nood aan de VLD in de zin van een Vlaamse, liberale en democratische partij. Nu de partij aan de macht is —en wanneer anders dan wanneer ze aan de macht is kan een partij haar programma direct proberen uit te voeren?— slaagt ze er niet of amper in Vlaamse, liberale of democratische accenten te leggen. Brussel-Halle-Vilvoorde vloekte tegen zowel het Vlaamse als het democratische. Het EU-referendum tegen de kern van het democratische, net zoals het cordon sanitaire. Het afschieten van de maatregel-Bolkestein gaat dan weer in tegen het ekonomische liberalisme. De enige liberale klemtonen die de federale regering kan leggen zijn de ethisch liberale, maar dan enkel omdat op dat punt de standpunten van VLD en PS samenvallen. Voeg daar nog bij dat het principe van goed bestuur, dat toch ook één van de speerpunten van een liberale partij zou moeten zijn, met figuren als Flahaut, Onkelinx en Lizin constant flagrant geschonden wordt zonder dat de VLD bij machte is daar ook maar iets aan te doen. Om nog te zwijgen over het ecologisch zootje ongeregeld dat het land mocht teisteren ten tijde van paars-groen.

Ziedaar de balans van zes jaar VLD in de federale regering. Het eerste kwartaal van 2005 leverde een nulgroei op, maar ook dat is naar het schijnt de schuld van Brussel-Halle-Vilvoorde en die dekselse CD&V en N-VA. Van de 200.000 banen die Verhofstadt ging scheppen valt nog niets te merken. Criminaliteitscijfers dalen wel in de aankondigingen, maar niet in de feiten. En het succes van paars dat gemeten kon worden aan de teruggang van het Vlaams Blok, nu Vlaams Belang, is symptomatisch: van 1999 naar 2004 is de aanhang met 50% gegroeid, wat de partij de grootste van Vlaanderen maakt. Waarom zou ik, als er vandaag verkiezingen zouden zijn, voor de VLD moeten stemmen?