EU-volksraadpleging

Volgens de Raad van State is een volksraadpleging niet in overeenstemming met de huidige Belgische Grondwet. Het grootste bezwaar was dat zelfs bij een niet-bindende volksraadpleging het gevaar bestaat dat de politici niet anders zouden durven dan de uitslag van de raadpleging te volgen. Een merkwaardige stellingname amper een paar maanden nadat het migrantenstemrecht tegen de wil van de bevolking erdoor gedrukt werd.

Volgens Herman de Croo is de kans dat er een volksraadpleging komt verminderd. De vraag is of het niet van in het begin in de sterren geschreven stond dat er van een volksraadpleging niet veel in huis zou komen. Guy Verhofstadt is weliswaar steeds een sterk aanhanger geweest van het invoeren van referenda, maar nogal wat krachten binnen de Belgische staat zijn er niet zo happig op terugdenkend aan het vorige referendum. Dat het Vlaams Belang een raadpleging wou aangrijpen om campagne te voeren tegen de toetreding van Turkije zal het enthousiasme niet bepaald hebben doen toenemen.

In dat opzicht is het eigenlijk merkwaardig dat de Raad van State meent dat zelfs indien een volksraadpleging niet bindend zou zijn, de politici niet anders zullen durven dan de uitslag volgen, en dat een volksraadpleging dus toch bindend zou zijn. Het is vooral dat laatste dat strijdig is met de Grondwet. Er zijn nochtans twee dingen die tegen de redenering pleiten. Ten eerste heeft het migrantenstemrecht aangetoond dat politici er niet bepaald een probleem van maken om tegen de wil van de bevolking in te gaan. In Vlaanderen was er een meerderheid van om en bij de tachtig procent tegen, terwijl in Franstalig België het aantal voor- en tegenstanders min of meer in evenwicht was. Op Belgisch niveau geeft dat dus nog steeds een duidelijke meerderheid tegen. Niettemin is het migrantenstemrecht een feit.

Een tweede zaak is dat politici er zich wel voor zullen hoeden om volksraadplegingen te organiseren die een verkeerde uitslag zouden kunnen opleveren. Een volksraadpleging over bijvoorbeeld de toetreding van Turkije tot de EU, of over het migrantenstemrecht, zijn vrijwel uitgesloten. Zelfs als men de bevolking een initiatiefrecht zou geven, zal men er wel voor zorgen dat de lat hoog genoeg gelegd wordt zodat er voor geen ongelukjes gevreesd hoeft te worden. België is tenslotte Zwitserland niet. Het is dan ook onrealistisch te denken dat men vandaag een referendum over de Europese Grondwet zou overwegen als men niet redelijk zeker was van een positieve uitslag.

Wat denkt ondertussen de Vlaming over het organiseren van een volksraadpleging? Bij Kompas loopt er al een tijdje een peiling hierover, en een stabiele meerderheid van zo'n 70% vindt dat de Europese Grondwet door een meerderheid van de kiezers in élke lidstaat goedgekeurd zou moeten worden. Een peiling of men in het geval van een referendum voor of tegen zou stemmen werd vandaag geopend. Overigens vindt op dit ogenblik een meerderheid van tachtig procent dat Turkije de eerste twintig jaar best niet toetreedt tot de Europese Unie, terwijl slechts veertig procent tevreden is met de uitbreiding van de Europese Unie van mei dit jaar.