Noorwegen, 7 juni 1905

Morgen is het precies honderd jaar geleden sedert Christian Michelsen vanop het spreekgestoelte van het Noorse Storting een einde maakte aan de Zweeds-Noorse personele unie.

Op 7 juni 1905 beklom Christian Michelsen het spreekgestoelte van het Noorse parlement, Stortinget, en bood er het ontslag van zijn regering aan. Door het ontslag van de regering verloor de Zweedse koning Oscar II zijn macht over Noorwegen, die hij immers uitoefende via zijn regering. Als reactie daarop nam het Storting een verklaring aan, waarin het de pas afgetreden regering nieuwe machten gaf, en het benoemde haar tot de nieuwe Regering van Noorwegen. Hiermee kwam een einde aan de personele unie tussen Noorwegen en Zweden die amper haar negentigjarige bestaan had overleefd.

De directe aanleiding voor dit alles was een conflict over het oprichten van een eigen Noorse diplomatieke dienst en eigen Noorse consulaten in het buitenland. De dieper liggende reden was het nationalisme dat zowel in Zweden als in Noorwegen de kop opstak, maar in de twee landen van totaal verschillende aard was. In Noorwegen was het nationalisme liberaal en democratisch gezind, terwijl het in Zweden eerder conservatief en monarchistisch van aard was. Bovendien was Zweden ekonomisch vooral op Duitsland georiënteerd, terwijl Noorwegen zich als zeenatie meer op Engeland richtte. In dat opzicht is het misschien merkwaardig dat het onafhankelijke Noorwegen toch voor de monarchie koos, maar die keuze was vooral van strategische aard, zoals dat ook het geval was in 1830 in België.

Het einde van de unie vond plaats zonder dat er een schot gelost werd. Vanaf 1890 vond er wel een wapenwedloop plaats tussen Noorwegen en Zweden, en werden nogal wat forten aan de grens versterkt, maar dankzij het tactische inzicht van de onderhandelaars aan beide zijden kon Noorwegen de onafhankelijkheid bekomen zonder bloedvergieten. In de zomer van 1905 kwam er nochtans wel een mobilisatie aan Noorse zijde aan te pas.

Zijn de gebeurtenissen van 1905 het bestuderen waard? Er zijn toch wel een aantal puntjes die best eens onder de aandacht van zowel belgicisten als Vlaams-nationalisten gebracht mogen worden. Dat Noorwegen en Zweden een verschillende geo-politieke oriëntatie hadden moet bekend in de oren klinken. Vroeg of laat moest dit tot een scheiding leiden, en de consulatenzaak was daar een goede aanleiding toe. Misschien belangrijker is de analyse waarom Noorwegen er daadwerkelijk in slaagde de personele unie op te lossen. Enkele troefkaarten die de Noorse politici goed wisten uit te spelen:

• De Noorse politici traden als één blok op.
• Bovendien trad Christian Michelsen proactief op, en wist het referendum dat de Zweedse koning eiste te kapen door het zélf in het openbaar voor te stellen voor Oscar II daar kans toe had. Het resultaat was dat op 13 augustus 368.208 Noren vóór het oplossen van de personele unie stemden, tegenover 184 tegenstemmen.
• De Noorse politici, en dan in het bijzonder de ontdekkingsreiziger Fridtjof Nansen, bespeelden ook de internationale grootmachten, en kregen in een vroeg stadium onder andere Engeland aan hun zijde door hun goed onderbouwde publicaties in de internationale pers.
• Ook traden zij zeer tactisch op. Alhoewel zowel Fridtjof Nansen als Bjørnstjerne Bjørnson overtuigde republikeinen waren, kozen zij toch voor de monarchie om een Noorse onafhankelijke staat aanvaardbaarder te maken.