Overlevingskansen van Van Rompuy I

Nogal wat mensen –o.a. Pieter Cleppe in zijn laatste artikel en tweederde van de deelnemers van een recente poll van De Standaard– verwachten dat de kersverse regering-Van Rompuy I 2011 niet zal halen. Er zijn nochtans weinig redenen waarom de huidige federale coalitie er voortijdig de brui aan zou geven, en veel waarom ze tot de laatste dag zal willen voortregeren. Een korte opsomming.

Ik geef toe dat er binnen de federale regering veel meer achterdocht en wantrouwen heerst dan vertrouwen –het feit dat Herman van Rompuy het woord zo vaak gebruikte in zijn regeringsverklaring zegt eigenlijk al genoeg– en dat Eerste Minister tijdens de kabinetsraden regelmatig zijn gitaar zal moeten bovenhalen om een spontaan opwellend Vrolijke, vrolijke vrienden te begeleiden lijkt me dan ook weinig waarschijnlijk. Maar om een regering te doen vallen moeten er partijen zijn die daar belang bij hebben, en de laatste partij die belang zou kunnen gehad hebben bij een vroegtijdige val van de federale regering, de Open Vld, heeft nu sedert kort meer belang bij een voortbestaan van die regering tot 2011.

Tot voor kort had de partij immers twee redenen om vervroegde verkiezingen na te streven: de aanwezigheid van de PS in de regering zit de partij nog steeds niet lekker, en verder het uitzicht zich te kunnen verstevigen dankzij een electorale bonus waarvoor Guy Verhofstadt zou kunnen zorgen vanop de Europese kieslijst. Die sterkere positie zou zich dan praktisch moeten vertalen in meer POSTJES –of wat dacht u?– maar het probleem is dat zoals de kaarten nu liggen, het wel eens moeilijk zou worden om federaal aan Vlaamse zijde een nieuwe regering op poten te kunnen zetten na nieuwe verkiezingen zonder er een derde partner bij te nemen. Of het daarbij om sp.a of LDD zou gaan maakt eigenlijk weinig uit, feit is dat de Open Vld weinig kans maakt na zulke verkiezingen nog evenveel federale POSTJES te kunnen bezetten als nu het geval is. Zelfs àls opnieuw van start zou gegaan worden met een minderheid aan Vlaamse zijde, is het weinig waarschijnlijk dat Open Vld recht zou hebben op meer dan wat het vandaag al heeft dankzij de recente promotie van Patrick Dewael naar de post van kamervoorzitter. Bovendien zou opnieuw onderhandeld moeten worden over de benoeming van Karel de Gucht tot Europees Commissaris, en ik kan me niet inbeelden dat iemand binnen de huidige Open Vld-top daar zin in zou hebben, al was het maar om er zeker van te zijn dat Karel de Gucht later dit jaar wel degelijk naar Europa zou verdwijnen.

Zit de Open Vld dus nog steeds verveeld met de aanwezigheid van de PS in de federale regering, is het lang niet zo zeker meer dat de partij er zich federaal op kan verbeteren door nieuwe verkiezingen, en eigenlijk vooral veel kan verliezen. Ik verwacht daarom dat de partij, die tot nu toe een perfide spelletje heeft gespeeld om de regering-Leterme I constant te ondermijnen door nu weer de Vlaamse en vervolgens de Belgische kaart te trekken in de media, voor een eerder stabiliserende rol zal kiezen het komende half jaar, en daarna de rit gewoonweg verder zal willen uitzitten. Door de huidige promotie van Patrick Dewael en de toekomstige van Karel de Gucht begint de partij trouwens stilaan een personeelsprobleem te krijgen aan de top, en heeft ze wat tijd nodig om nieuwe figuren wat te laten groeien.

Er kan bovendien opgemerkt worden dat door het smadelijke vertrek van Yves Leterme voor de Open Vld een persoonlijke rekening vereffend werd. De man van 800.000 stemmen, die Guy Verhofstadt zo verpletterend versloeg bij de laatste verkiezingen, is nu van de baan, en noch Herman van Rompuy noch Kris Peeters zullen Guy Verhofstadt veel concurrentie kunnen aandoen in de komende verkiezingscampagne. Bovendien is niet alleen het kartel van CD&V en N-VA gebroken, maar zit de CD&V ook met een intern probleem, waardoor de Open Vld het veel rustiger aan zal kunnen doen, en zich nu nog meer kan profileren als een stabiele en verantwoordelijk regeringspartij. Federale verkiezingen uitlokken past dan slecht in dat plaatje.

Over de CD&V kunnen we kort zijn: die partij heeft er allerminst belang bij dat er nu welke verkiezing dan ook uitgeschreven wordt. De partij is het kartel kwijt, haar boegbeeld, veel van haar geloofwaardigheid, en bovendien intern verdeeld. De laatste hoeft echter niet lang te duren – de partij heeft wat betreft het defenestreren van boegbeelden een traditie hoog te houden. Bovendien zit de partij met Brussel-Halle-Vilvoorde verveeld: de Open Vld heeft de luxe dat ze zich van eventuele ongrondwettelijke verkiezingen niets hoeft aan te trekken en pleit zelfs voor de oprichting van een kieskring «België-Halle-Vilvoorde», maar met de vele CD&V-burgemeesters in Halle-Vilvoorde die zich voor de splitsing geëngageerd hebben heeft de CD&V een levensgroot probleem. En dat er ook voor de Europese verkiezingen een BHV-probleem bestaat helpt de partij zeker niet vooruit. Als er dus één zaak is waarmee de partij de komende maanden liever niet geconfronteerd zou willen werden, zijn het wel kiezers en verkiezingen.

De Franstalige partijen dan. Om één of andere mysterieuze reden gaven de media verleden week de indruk dat het de CD&V was die alleen stond met haar pleidooi om pas in 2011 opnieuw federaal naar de kiezer te gaan. Wisten de redacties echt niet beter? Wie deze blog al een tijdje volgt weet natuurlijk wel beter, want er is geen enkele Franstalige regeringspartij die staat te springen om in 2009 al nieuwe federale verkiezingen te organiseren. Eén reden is dat vanuit communautair standpunt gezien zowel de huidige als de vorige regering de Franstaligen bijzonder goed bedient. Maar verder heeft geen enkele van de drie regeringspartijen er duidelijk voordeel bij dat er snel nieuwe federale verkiezingen komen.

Om met de PS en de MR te beginnen: deze twee partijen zijn in een bikkelharde strijd verwikkeld om de grootste te worden in Wallonië, en geen van de twee is op dit ogenblik verzekerd van de overwinning, ook al heeft de PS voorlopig de leiding in de peilingen. Een nieuw corruptieschandaal –en wie durft een nieuw PS-corruptieschandaal in 2009 uit te sluiten?– en die voorsprong is echter zo weer verdwenen. Trouwens, wie van de twee ook werkelijk de leiding zou hebben – indien de kiezer al dan niet terecht de indruk krijgt dat een partij nieuwe verkiezingen heeft uitgelokt omwille van electorale redenen mogen de verwachtingen onmiddellijk met enkele procentpunten teruggeschroefd worden. In de huidige omstandigheden heeft geen van de twee partijen dus veel zin om de inzet van juni 2009 te verdubbelen.

Dat neemt niet weg dat de twee partijen niet bepaald in de regering van hun dromen zouden zitten. Voor de MR moet het echter de ambitie zijn de PS bij één of andere gelegenheid uit de federale regering te wippen zonder nieuwe verkiezingen, terwijl bij de PS het besef wel zal leven dat zoals de kaarten op dit ogenblik in Vlaanderen liggen, met een zieltogende sp.a, een zuivere rooms-rode regering of olijfboomcoalitie in het beste geval iets voor na de verkiezingen van 2015 of zo is. Waarschijnlijk is men bij de PS al blij dat men er al in geslaagd is binnen te breken in de federale regering via partner cdH. Die laatste partij is dan weer blij dat de PS mee in de regering zit, en heeft, hoewel de partij in de peilingen op een duidelijke winst staat, eigenlijk weinig te winnen bij nieuwe verkiezingen. Als partij die zo hard op de nagel van de koopkracht en de socio-economische problemen heeft geslagen kan zij het trouwens niet maken om nu vervroegde verkiezingen uit te lokken.

Conclusie is daarom dat ik de kansen voor Herman van Rompuy om tot in 2011 aan het federale roer te blijven hoger inschat dan de kansen van Yves Leterme ooit geweest zijn. Uiteindelijk is de regering-Leterme I eigenlijk over niets anders gevallen dan enkele onhandigheden van en tussen CD&V'ers, en kan men amper van een «nieuwe» federale regering spreken. Of deze conclusie volgende week nog steek houdt, is natuurlijk een ander paar mouwen. Zo dacht ik dat Jean-Luc Dehaene de nieuwe Eerste Minister zou worden, maar heeft «de koning» daar anders over beslist. Aan de suggestie dat hij niet toegehapt zou hebben omwille van principiële redenen –lees: wel of niet samenvallende verkiezingen– hecht ik weinig geloof: de echte redenen moet waarschijnlijk eerder in de buurt van zijn linkervestzak gezocht worden.