De kogelregen kwam van rechts

Er moet niet flauw over gedaan worden: niet de kogel, maar de kogelregen kwam deze keer van rechts. Maar dat betekent nog niet dat de islam plots een vredelievende godsdienst is geworden, of dat de multiculturele maatschappij nu plots wel een succes is. En mag toch ook even gezegd worden dat Utøya een vette knipoog bevatte naar één van de moorddadigste ideologieën die de mensheid ooit gekend heeft?

Het is bizar om in de late namiddag van de laatste dag van je zomervakantie plots betrokken te raken in een gebeurtenis van globale dimensies, en dat op meerdere manieren. Ik woon dan wel zo'n twintig kilometer van het centrum van Oslo af, toch heb ik de ontploffing kunnen horen, ook al dacht ik op het ogenblik dat het dondergeroffel was. In de getroffen gebouwen ben ik in de loop der jaren meermaals binnen geweest voor allerlei vergaderingen met klanten, of ik ben er voorbij gereden of gewandeld op weg naar iets anders. Het eiland Utøya ligt ook zo'n twintig kilometer van mijn huis vandaan, maar dan in de andere richting. Voor de helikopters van de politie en de hulpdiensten gaat de route naar Utøya door het dal waar we in wonen, en ik er dus meerdere voorbij zien vliegen gedurende de avond van 22 juli.

Pas om vier uur hoorde ik dat er iets aan de hand was, toen het radionieuws van Klassik Radio iets vermeldde over een aanslag in Oslo. Op NRK was toen de programmatie al een tijdje overgeschakeld op een rechtstreekse nieuwsuitzending, terwijl op Twitter al de eerste berichten te lezen waren. De schietpartij op Utøya zou pas later beginnen, en de eerste berichten erover werden eerst nog afgedaan als een vorm van idiote interessantdoenerij op een ogenblik dat er ernstigere dingen aan de hand waren. Pas de volgende ochtend zou duidelijk worden wat de échte aanslag was, en wat het afleidingsmanœuvre.

Toen ik besefte wat de omvang van de aanslag in het centrum van Oslo was, ben ik zelf beginnen twitteren in het Nederlands. Ik zit per slot van rekening letterlijk korter op de gebeurtenissen dan welk ander Nederlandstalig medium dan ook. Dat sommigen dat op prijs stelden, bleek uit de explosie van het aantal volgers (ze zullen wel weer verdwijnen), waaronder overigens ook een pak journalisten. Later volgende interviews voor onder meer JOE FM. 's Zaterdags mocht ik met de ploeg van VTM mee naar Sundvollen, het hotel waar de overlevenden en de familie van de slachtoffers van Utøya opgevangen werden. Het is als blogger best wel eens interessant om beroepsjournalisten achter de schermen aan het werk te zien, maar wanneer je in het voorbijrijden de witte lakens op Utøya nog ziet liggen, of voorbij een reeks lijkwagens rijdt, is het toch even slikken.

Op dat ogenblik was al lang duidelijk dat de dader van de aanslagen, Anders Behring Breivik, helemaal geen moslimterrorist was zoals aanvankelijk gedacht, maar in extreem-rechtse hoek te situeren was. Maar pas later op de avond zou de voor mij meest onbehaaglijke verbinding met de aanslag opduiken: het beruchte manifest, en dan vooral de citaten uit en de verwijzingen naar The Brussels Journal. Niet dat ik zelf geciteerd wordt, of dat er naar mij verwezen wordt, maar op die manier kwam de dader nog net dat iets dichter bij huis. Het is één ding om toevallig dicht bij de plaats van een aanslag te wonen, maar toch nog iets anders als je op voorhand ook nog een internetforum gedeeld hebt. Helemaal lekker zat dat niet.

Dat wordt natuurlijk anders wanneer de media op een gegeven ogenblik proberen het verhaal om te draaien. Want wat moet je ervan denken als je plots op de radio hoort dat «The Brussels Journal stukken uit het manifest op voorhand zou gepubliceerd hebben», en dat op een ogenblik dat al lang duidelijk was dat Anders Behring Breivik een meester was in het kopiëren en citeren? Een andere verklaring dan een onnodige, misleidende en kwaadaardige poging om The Brussels Journal in een kwaad daglicht te stellen kan ik het niet noemen. Maar het past wel perfect in het discours dat sedert de aanslag is ontstaan, en dat elke vorm van islamkritiek of kritische bedenkingen over de multiculturele samenleving nu finaal de kop wil indrukken.

Anders Behring Breivik leverde door zijn aanslag immers niet het bewijs dat de islam een vredelievende godsdienst is, of ooit geweest is. Vergelijk maar de steun die Osama bin Laden mocht ondervinden in de moslimwereld (gemeten in tientallen procenten van de bevolking) met de steun die Anders Behring Breivik geniet voor zijn daden (te meten in delen van promilles). Hij leverde ook niet het bewijs dat hoofddoeken geen opdringerige en onderdrukkende religieuze symbolen zijn, die het veroverd terrein van de islam dienen aan te geven. En het feit blijft dat wie de bus neemt van de luchthaven naar het stadscentrum van Oslo, onderweg in de eerste plaats geconfronteerd wordt met een monumentale moskee waar je echt niet naast kan kijken. De vraag wie de mentale infrastructuur voor Anders Behring Breivik heeft geleverd heeft, in tegenstelling tot wat Bart Brinckman misschien wel denkt, een dubbel antwoord, en daarbij is het zelfs niet zeker dat het antwoord dat Bart Brinckman zijn lezers opdringt nog het meest ernstige en doorwegende is.

Want inderdaad, misschien moet Vlaams minister van Gelijke Kansen Pascal Smet (sp.a) aan de homo's in Brussel nog eens navragen of zij sedert 22 juli met een geruster hart hand-in-hand over straat kunnen lopen. Misschien kan Luckas vander Taelen (Groen!) nog eens zijn licht laat schijnen over de gastvrijheid die hijzelf en zijn kinderen –in hun eigen land– elke dag aan den lijve mogen ondervinden. En ik heb Angela Merkel of Nicolas Sarkozy in een reactie nog niet horen verklaren dat de multiculturele maatschappij nu plots dan toch wel geslaagd zou zijn, maar misschien is die boodschap mij in de vloedgolf van reacties gewoonweg ontgaan.

Wat me in ieder geval niet ontgaan is, is de platte lijkenpikkerij die zich in Gent afspeelde. De extreem mediageile sp.a-burgemeester Daniël Termont, in de media alomtegenwoordig als hij zich nog eens links-linkser-linkst kan profileren (maar niet als er zigeuners weggejaagd dienen te worden, want dan mag de waarnemende burgemeester het op TV komen uitleggen), vond het nodig om tegen lichtsnelheid een rouwregister te openen. Verleden jaar had hij in de zomer ook een stunt klaar, door deel te nemen aan de solidariteitsactie voor de Cuban Five. De vijf Cubaanse spionnen worden in hun Amerikaanse cel immers niet elke dag vergast op champagne, oesters en kaviaar, en dat is natuurlijk een ware misdaad tegen de menselijkheid. De beestachtige wijze waarop leden van de oppositie op Cuba zelf behandeld worden staat iets minder hoog op de agenda van Daniël Termont, ook al valt het regelmatig voor dat één van hen er het loodje bij moet laten.

Daniël Termont is overigens niet de enige die ziek is in het bedje waar er graag geflirt wordt met de meeste gewelddadige en moorddadige ideologie die de mensheid ooit gekend heeft. Zelfs de meest extreem-rechtse partij kan het zich onder geen beding veroorloven zelfs nog maar onbedoeld een pietluttig aspect van het fascisme of het nationaal-socialisme in een positief daglicht te stellen, maar een politieke partij hoeft anderzijds nog niet eens heel erg links zijn om onder het goedkeurende oog van de media communistische dictaturen met hand-en-spandiensten te ondersteunen. Of vettige knipogen in die richting uit te delen.

En zo ook het tragisch getroffen AUF. Eerst echter een korte taalles. «Vik» betekent in de Scandinavische talen zoveel als inham of kleine baai. De achternaam Breivik (brei·vik) bijvoorbeeld betekent zoveel als «brede inham», en kan verwijzen naar minstens vier plaatsen in Noorwegen. Sandvika (sand·vika) verwijst naar een zanderige inham, en ligt niet zo ver van Utøya vandaan. Bolsjevika daarentegen betekent niets in het Noors, maar toch heet de enige inham op het AUF-eiland Utøya Bolsjevika.

Het signaal dat AUF hiermee naar zijn leden uitzendt –en we spreken hier over zestienjarigen of zelfs jonger– is dat een knipoog naar en wat geflirt met het communisme best in orde is, ja zelfs als ludiek en goed gevonden omschreven mag worden. Of op het eiland ook veel aandacht werd besteed aan de slachtoffers van het communisme, is in het beste geval een open vraag. Wat wel duidelijk is, is dat wie vandaag wil voorwenden bezorgd te zijn voor de democratie en de maatschappij, al meer dan twintig jaar te laat is om dit soort ongein eindelijk eens op te ruimen. Dit praat de daden van Anders Behring Breivik natuurlijk niet goed, maar het is misschien toch een passende nuance in de rode vloedgolf aan steunbetuigingen die dezer dagen over Noorwegen stroomt. Zo maagdelijk onbevlekt was de Noorse sociaal-democratie immers ook weer niet.