Arrest-Metock: Ieren hadden gelijk

Twee maanden geleden hielden de Ieren hun referendum, met de gekende uitslag. Eén van de elementen in de aanloop naar dat referendum was de bezorgdheid over de Ierse abortuswetgeving. Niet alleen zijn de Ieren zo achterlijk er een abortuswetgeving op na te houden die in de ogen van menig progressieve journalist niet paars genoeg is, bovendien denken die eilandbewoners dan nog dat het Verdrag van Lissabon die wetgeving zou kunnen liberaliseren en stemden ze daarom massaal No, zelfs na uitdrukkelijke beloftes door politici dat er absoluut geen reden was om bang te zijn. Op 26 juli gaf het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (HvJ EG) de Ieren echter gelijk: nationale wetgeving is ondergeschikt aan eender wat men op Europees niveau ook zou mogen verzinnen, en de Deense Eerste Minister Anders Fogh Rasmussen zat meteen opgezadeld met een levensgroot binnenlands probleem. De Deense immigratiewetgeving mag immers na het arrest-Metock op straat gezet worden bij het groot vuil.

Ik citeer letterlijk uit de persmededeling van het Hof van Justitie over het arrest-Metock:

A non-community spouse of a citizen of the Union can move and reside with that citizen in the Union without having previously been lawfully resident in a member state. The right of a national of a non-member country who is a family member of a Union citizen to accompany or join that citizen cannot be made conditional on prior lawful residence in another Member State.

Het arrest kwam er na een rechtzaak aangespannen door vier mannen die in Ierland asiel hadden aangevraagd. Hun asielaanvraag werd door Ierland afgewezen, maar ondertussen hadden ze zich wel al gehuwd met niet-Ierse EU-burgers, en beriepen zich op de EU-wetgeving om toch in Ierland te mogen verblijven. De Ierse staat was van oordeel dat dat niet kon omdat zij voor hun verblijf in Ierland niet eerst in een ander EU-land hadden verbleven, maar het Europese Hof van Justitie wees die voorwaarde dus van de hand.

Onmiddellijk na de uitspraak dienden zich in Kopenhagen al «spontaan» enkele koppels aan op het stadhuis om een verblijfsvergunning te eisen voor hun respectievelijke niet-EU wederhelften. Zoals de lezer waarschijnlijk wel weet heeft Denemarken sedert 2002 de mogelijkheden tot immigratie sterk beperkt, maar het arrest-Metock dreigt de volledige Deense immigratiewetgeving nu onderuit te halen. Het arrest komt dan nog bovenop een klein schandaal dat de laatste maand aan de oppervlakte is gekomen, omdat kandidaat-immigranten niet altijd even volledig geïnformeerd werden over álle mogelijkheden die zij bezitten om Denemarken binnen te raken en er aan een verblijfsvergunning te raken.

Maar laat ik even teruggaan naar de achtergrond van de huidige –of moet ik nu schrijven vorige?– Deense immigratiewetgeving. Zoals zo ongeveer elk West-Europees land bezit ook Denemarken een belangrijke groep migranten die cultureel en religieus niet helemaal naadloos aansluit bij de oorspronkelijke bevolking. Gedwongen huwelijken met neven of nichten uit het thuisland op vaak heel jonge leeftijd die vervolgens jarenlang aangewezen waren op sociale uitkeringen waren schering en inslag, en vandaar ook de concrete voorwaarden die de Deense regering de laatste jaren ingevoerd heeft om zulke wantoestanden aan te kunnen pakken. Van die voorwaarden blijft na dit arrest waarschijnlijk niets meer over. En ook de Indvandringsprøve die op stapel stond, een beetje te vergelijken met de Duitse Einbürgerungstest maar dan voor immigranten, komt nu op losse schroeven te staan.

Voor alle duidelijkheid, de Deense publieke radio-omroep DR vatte de toestand als volgt samen:

1. Tot nog toe moesten echtgenoten of kinderen die gebruik wilden maken van de wet op familiehereniging eerst een vaste verblijfsvergunning gehad hebben in een ander EU-land. Deze voorwaarde valt nu weg door het arrest-Metock.
2. Een Deen die vanuit het buitenland terugkeert naar Denemarken samen met zijn echtgenoot of echtgenote van buiten de EU moest tot voor kort werk gehad hebben of als zelfstandige aan de slag geweest zijn tijdens dat verblijf in het buitenland. Die voorwaarde is teruggeschroefd tot slechts enkele weken.
3. Bij zijn terugkeer naar Denemarken diende de Deen in zijn eigen onderhoud te kunnen voorzien. Die voorwaarde viel in december van verleden jaar reeds weg door het arrest-Eind, afgeleverd door hetzelfde Hof van Justitite van de Europese Gemeenschappen.
4. Bovendien laat de EU nu ook familiehereniging toe zonder rekening te hoeven houden met de Deense regels zoals de leeftijdsgrens van 24 jaar, het bewijzen van een sterkere binding van het koppel met Denemarken dan met thuisland van de echtgenoot of echtgenote, voldoende woonst en inkomsten, financiële garanties en de neef-nicht-regel.

In de praktijk betekent dit nu dat iedere Deense immigrant zich kan beroepen zijn Europese rechten om de Deense immigratiewetgeving te omzeilen. Het volstaat immers de wittebroodsweken door te brengen aan de andere kant van de Øresund in het Zweedse Malmö met één of ander eenvoudig baantje –achter de kassa staan of taxichauffeur spelen volstaat al ruimschoots– en klaar is kees.

Hoeft het gezegd dat het arrest-Metock ter rechterzijde van het Deense politieke spectrum enige commotie deed ontstaan? Pia Kjærsgaard van de Deense Volkspartij (Dansk Folkeparti, DF) vond alvast dat de regering het arrest gewoon naast zich neer moest leggen. De conservatieve Eerste Minister Anders Fogh Rasmussen van de Liberale Partij (Venstre) vond dan weer dat de Deense Volkspartij beter wat zou afkoelen van de zomerwarmte. Volgens hem zou het onverantwoordelijk zijn om het oordeel van de rechters van het Hof zomaar te trotseren en op termijn kunnen leiden tot chaotische toestanden in de EU. Een opiniepeiling uitgevoerd voor de krant Jyllands-Posten toont echter aan dat de bevolking hem daar niet in schijnt te volgen: 57% meent dat de Deense immigratiewetgeving behouden moet blijven, terwijl slechts 33% de Deense wetgeving wil afstemmen op de Europese. Die resultaten staan echter in scherp contrast met een andere peiling, uitgevoerd door de krant Børsen , die aantoont dat er nog steeds een meerderheid bestaat voor de afschaffing van de vier zogenaamde EU-uitzonderingen op het Verdrag van Maastricht. Anders Fogh Rasmussen wil echter de diplomatische weg bewandelen, en samen met negen andere EU-lidstaten, waaronder Ierland, Finland en Groot-Brittannië, wil hij de andere Europese Eerste Ministers ervan overtuigen de regels voor het vrije verkeer van werknemers beter te preciseren.

De kern van het probleem is immers dat die regels niet voldoende gepreciseerd werden, en de rechters van het Europese Hof van Justitie dus de mogelijkheid hadden die regels zo ruim mogelijk te interpreteren. Dat betekent meteen ook dat wanneer onder meer Deense politici hun kiezers beloofden dat Denemarken haar soevereiniteit niet opgaf door lid te worden van de Europese Unie en vervolgens de implementatie van een hele reeks verdragen en andere «niet-grondwetten» door te voeren, zij die beloftes waarschijnlijk wel degelijk ter goeder trouw deden. En om dan even terug te koppelen naar het Ierse referendum: wanneer vandaag de Deense immigratiewetgeving op zulke wijze volledig onderuit gehaald kan worden, wie zegt dan dat het morgen niet de beurt zou kunnen zijn aan de Ierse of Poolse abortuswetgeving?

In dat verband is de bocht van 180 graden die Maria Wetterstrand van de Zweedse Milieupartij (Miljöpartiet de Gröna) eerder dit jaar uitvoerde veelzeggend. De officiële partijlijn is nog altijd dat de Milieupartij wil dat Zweden zich volledig uit de Europese Unie terugtrekt, maar Maria Wetterstrand is persoonlijk tot de conclusie gekomen dat het Zweedse EU-lidmaatschap al bij al zo slecht nog niet is. Reden? De manier waarop er binnen de EU aan milieuvraagstukken gewerkt wordt en dat de Unie niet te beroerd is om daarbij álle middelen waarover ze beschikt aan te wenden. In Denemarken hoeven ze daar waarschijnlijk nu geen tekening meer bij.

Voor wie daar toch nog een tekening bij hoeft: de Europese Commissie was alvast behoorlijk enthousiast over het arrest-Metock. Waarom de Ieren zo massaal No stemden is hen echter nog steeds een volkomen mysterie.