De leerling-tovenaars van de federale kieskring

De Standaard publiceerde deze ochtend een open brief van de voorzitters van de jongerenafdelingen van CD&V, sp.a, Open Vld, Groen, MR, cdH en Ecolo. In die brief pleiten ze voor de invoering van een federale kieskring, als het even kan in 2014 al. De vraag is echter of deze zeven leerling-tovenaars wel nagedacht hebben over de mogelijke onbedoelde gevolgen van zo'n federale kieskring.

Een kieswetgeving aanpassen om een bepaald politiek doel te bereiken, het is altijd een heikele zaak. Zo is Bram van Braeckevelt, voorzitter van Jong Groen, er waarschijnlijk wat te jong voor om zich te kunnen herinneren hoe dat ook al weer zat met de invoering van de kiesdrempel. En vooral, welke partij daar bij de eerstvolgende verkiezingen meteen ook het eerste slachtoffer van werd.

Samenvallende verkiezingen

Ook de samenvallende verkiezingen dreigen als een boemerang in het gezicht van de B-partijen terecht te komen. Bij de laatste federale regeringsonderhandeling werden immers de vele verkiezingen in België en vooral de asymmetrische samenstellingen van de regionale en de federale regeringen uitgeroepen als hét obstakel tot het vormen van een federale regering. Nochtans kent België vergeleken met andere landen relatief weinig verkiezingen, zelfs als de regionale en de federale verkiezingen gescheiden gehouden worden. Bovendien vormen de asymmetrische samenstellingen van de regionale en de federale regeringen in het algemeen geen probleem, behalve dan de asymmetrische samenstelling van de Vlaamse regering tegenover de federale. Dat de Franstalige, Waalse of Brusselse regeringen een andere samenstelling hadden dan de federale regering is immers nooit een probleem geweest.

Samenvallende verkiezingen hebben dan ook als uitdrukkelijk doel te komen tot samenvallende regeringsonderhandelingen, zodat de Vlaamse regering een afspiegeling kan zijn van de federale regering. Lees: één waarin de traditionele partijen goed vertegenwoordigd zijn, en een eventuele Vlaamse dynamiek kortgehouden kan worden. In Wallonië, Brussel en de Franstalige regering doen de Franstaligen vervolgens maar wat ze willen. Waar men echter geen rekening mee hield is dat de V-partijen samen ooit zo groot zouden worden, dat die samenvallende verkiezingen tot een omgekeerde hefboom zouden leiden. Het is het scenario waarover we in oktober 2011 reeds schreven onder de passende titel «Samenvallende verkiezingen, de ultieme doodsteek voor België?», en dat in 2014 nu ook daadwerkelijk dreigt te gebeuren: dat men federaal niet meer rond de N-VA zal kunnen omdat die partij in Vlaanderen incontournable wordt om een Vlaamse regering te worden. En dat was natuurlijk nooit de bedoeling. Het verklaart meteen ook waarom men vandaag de dag niet meer zo heel zeker van zijn stuk is wat betreft die samenvallende verkiezingen.

Federale kieskring als doorgestoken kaart

Op dezelfde manier wil men nu een federale kieskring in het leven roepen, met als doel de parlementaire vertegenwoordiging van de V-partijen te kunnen reduceren. De concrete voorstellen voor zo'n federale kieskring kunnen dan ook zonder uitzondering geklasseerd worden als doorgestoken kaart, en in het bijzonder oplichterij van de Vlaamse kiezer. Vast element in die voorstellen is het op voorhand vastleggen van het aantal Vlaamse en Franstalige zetels, steevast in het voordeel van de Franstaligen. Bovendien probeert men gewoonlijk ook mechanismen in te bouwen die kartellijsten over de taalgrenzen heen bevoordelen. Op die manier hoopt men Vlaamse nationalistische partijen te treffen, die geen Franstalige tegenhanger hebben, of het niet in hun hoofd zouden halen met een Franstalige tegenhanger een kartel aan te gaan.

Probleem is echter dat die maatregelen nogal gemakkelijk te omzeilen vallen, en paradoxaal genoeg de Vlaams-nationalistische partijen in het federale parlement wel eens zouden kunnen versterken. Op dit ogenblik heeft de N-VA er eigenlijk weinig belang bij een afdeling in Waals-Brabant, Luik of Henegouwen op te richten en aan de verkiezingen te laten deelnemen. De winst die de partij daarmee zou kunnen boeken –héél misschien een zeteltje– zou immers niet bepaald opwegen tegen de kosten die dat met zich mee zou brengen. Merk op dat verkiezingsreclame aan de andere kant van de taalgrens op zich niet zo heel veel hoeft te kosten, want de partij kan natuurlijk gewoon dezelfde affiches gebruiken als in het noorden van het land. De grote kost zou er echter uit bestaan ofwel in die kieskringen naar valabele kandidaten te moeten zoeken, en hen dus ook goed te moeten screenen, ofwel valabele kandidaten uit andere kieskringen te moeten weghalen. Daarom ook dat de paar Vlaamse lijsten die tot nu toe aan de andere kant van de taalgrens werden ingediend eerder naar het ludieke neigden dan dat ze een ernstige poging waren om er ook effectief een zetel binnen te halen.

Alliance néo-flamande

Dat wordt natuurlijk helemaal anders als men door het oprichten van een op papier Franstalige «AN-F» (Alliance néo-flamande) in die federale kieskring gemakkelijk een zetel extra kan binnenrijven. En waarom zelfs niet een tweede, want naast de vele Vlaamse inwijkelingen in Wallonië, en dat niet alleen in de grensgebieden, zou de partij zeker ook Waalse kiezers kunnen aantrekken die een échte anti-PS-stem willen uitbrengen. Veel alternatieven heeft de Waalse kiezer immers niet: stemt men niet PS, dan stemt men PS-light (cdH) of PS-extra (Ecolo), eventueel PS-partner (MR) of PS-super (PTB). En verder nog in minieme mate op het zootje ongeregeld dat voor extreem-rechts moet doorgaan, en dat vooral gespecialiseerd lijkt te zijn in het opsplitsen van de eigen partijtjes en het maken van ruzie.

Het zal dus wel de bedoeling niet zijn, maar zo'n federale kieskring zou in 2014 wel eens dé manier kunnen zijn om de Waalse kiezer een alternatief aan te bieden voor de PS. Waarom zou immers een Vlaamse CD&V-kiezer zo graag ook eens op de PS willen stemmen? Of een Ecolo-kiezer op Vlaams Belang? Hoogstens stemmen enkele sp.a-kiezers in zo'n federale kieskring eens op de PS, als bedankje om de sp.a in de federale en dus ook de Vlaamse regering te kunnen houden. Maar dat zal het dan ook zowat zijn wat de belgicistische dagdromerij rond de federale kieskring betreft.

Wie echter in Wallonië de PS eens een ferme neus wil zetten, die zal in zo'n federale kieskring met plezier voor die «AN-F» stemmen. Dat zouden wel eens niet alleen zogenaamde foert-stemmers kunnen zijn, maar ook, ik zeg maar wat, Waalse ondernemers die eindelijk eens een beetje vooruit willen komen. En voor je het weet is de enige partij die dan echt met winst uit zo'n federale kieskring komt… de N-VA.